Zawód Sołtys

– Jak wybredny jest kot sołtysa ?
– Jak mu dać kawę z mlekiem, to mleko wypije a kawę zostawi.

Kiedyś o sołtysach krążyły dowcipy, czy dziś jest tak samo?  Sołtys we wsi był zawsze, ale jego rola i znaczenie zmieniało się na przestrzeni  dziejów…

HISTORIA

Pierwsze wzmianki  sołtysach pochodzą jeszcze ze średniowiecza. Sama nazwa pochodzi  z języka niemieckiego od słowa Scholtis czyli sędzia- ten który wskazuje winnego. Sołtys był stawiany na czele wioski lokowanej na prawie niemieckim przez feudalnego.  Sołtysem mógł zostać zarówno szlachcic, chłop jak i mieszczanin. Do obowiązków sołtysa należało zbieranie czynszów, przewodniczenie ławie wiejskiej ale także bardziej przyjemne czynnosci takie jak  partycypacja w dochodach  feudała.

Znaczenie sołtysów w tamtym czasie było dosyć duże, świadczyć może o tym min przenoszenie się dzieci do stan rycerskiego i konkurowanie ze szlachtą.

Co ciekawe w ustawach wiejskich znajdujemy artykuły dotyczące czystości obyczajów a także  kar za przewinienia seksualne. Sędzią w takich sprawach był właśnie sołtys który wraz z przysiężnymi wydawał kary które obejmowały opłaty na rzecz  Kościoła, gromady i Pana. Za nieobyczajne „prowadzenie się” mógł również nałozyć karę chłosty a także wygnania z wioski. Posądzenia padały łatwo, najczęsciej na ładne ubogie kobiety, ale karano również sprawców.

Z biegiem czasu od wieku XV do XVII sołtysi stali się nadzorcami pańszczyźnianymi i pomocnikami właścicieli wsi.

W Polsce rozbiorowej i w okresie międzywojennym sołtys stał na czele najniższej jednostki podziału administracyjnego –gromady.

Najstarszym znanym sołtysem z terenu Gminy Stoczek Łukowski jest Mikołaj z Wojeciechowa, swoją funkcję sprawował on we wsi Ruski Staw obecnej  Woli Kisielskiej. Było to w roku 1480 kiedy to wieś była ponownie lokowana przez Uricha Górkę.

„Nareszcie czuję się jak sołtys, wysoko, najedzony i za nic nie odpowiada…”

[yt4wp-video video_id=”aHOMezLgAdU”]

W czsasach PRL stanowisko sołtysa najlepiej charakteryzuje wypowiedź Kargula z filmu „Kochaj albo rzuć”. W późniejszym czasie w latach 90-tych rola sołtysa zupełnie straciła na znaczeniu. Jeśli już ktoś zgodził się nim być, to raczej nie był wyróżniający się gospodarz.

Obecnie sytuacja jest już  inna.

-Mam 35 sołtysów, w każdej miejscowości zainteresowanie jest duże– mówi  Wójt Marek Czub– raz zdarzyło się, że mieszkańcy  nie zmieścili się do domu w którym były wybory i część musiała stać na podwórku. Innym razem padł remis 37 do 37 i konieczna była dogrywka

Skąd ta zmiana? Diabeł w tym przypadku nie tkwi w szczególe, tylko w Biletach Narodowego Banku Polskiego.  Nie da się oczywiście powiedzieć, że sołtysi sprawują swoje funkcje dla pieniędzy, ale fakt iż mają z tego tytułu korzyści jest nie do przecenienia.

Pierwszym źródłem dochodu, (i to się od wieków nie zmienia) jest partycypacja w podatku rolnym. Przyjęło się, że do poboru opłat z podatku rolnego Wójt podpisuje z sołtysem umowę zlecenia. W Gminie Stoczek Łukowski  jest to 7%. Znaczy to mniej więcej tyle, że jeśli rolnik płaci 1 000 zł podatku kwartalnie, to 70 zł trafia do kieszeni sołtysa.  Dodatkowo jeśli nie jest ubezpieczony odprowadzane są składki emerytalne.

Sołtysi w dzisiejszych czasach ochoczo zbierają się na Sesje Sołtysów. Odbywa się to ok 7 razy w roku. Po każdym spotkaniu idą do Kasy Gminnej gdzie czeka  na nich 175 zł nieopodatkowanej diety.

– Bardzo rzadko się zdarza, że któregoś sołtysa brakuje. Oczywiście takie sytuacje się zdarzaja, ale są to najczęściej przypadki choroby- powiedziala Barbara Kowalczyk, która w Gminie zajmuje się właśnie sołectwami.

Na Sesjach czy też Naradach sołtysów podejmowane są różne tematy.

-Na spotkaniach z sołtysami dyskutujemy o budżecie Gminy,  o zadaniach  jakie powinny być przeznaczone do realizacji. Szczególnie jest to istotne w listopadzie kiedy budżet jest tworzony. Sołtysi również odbywają szkolenia, decydują również o Funduszu Sołeckim– mówi Marek Czub–  budżet Funduszu Sołeckiego w naszej Gminie to 450 tys zł. Jedlanka dla przykładu otrzymuje 30 tysięcy złotych. Wkrótce zostaną przeprowadzone szkolenia z  PROW, bo w nowej perespektywie budżetowej UE  otwierają się nowe możliwości dla rolników i sołtysi taką wiedzę powinni posiadać.

Tak więc ranga i prestiż sołtysa będą tylko rosły. Dodatkowo sołtysa chroni  ustawa o funkcjonariuszu publicznym. Oznacza to, że jeśli sołtysa uderzymy czy wdamy się w konflikt kary za ewentualny czyn będą większe. Działa to oczywiście w drugą stronę, bo od funkcjonariusza publicznego wymaga się więcej.

Jak zostać sołtysem.

Kadencja sołtysa upływa wraz z zakończeniem kadencji Rady Gminy, czyli co 4 lata. W każdym sołectwie przeprowadzone są wybory w których może wziąć udział każdy dorosły mieszkaniec.  Odbywa się to na zebraniu ogółu mieszkańców na którym większość w wyborach tajnych  decyduje kto zostanie sołtysem.

Niestety w naszej Gminie Statut regulujący funkcje sołtysa nie dorósł do zmieniającej się sytuacji, jest nie dość precyzyjny. Okazało się bowiem, że wybranego sołtysa, choćby nie wiem jak podpadł ogółowi mieszkańców w żaden sposób nie można odwołać. Obecnie trwają prace nad jego zmianą i poprawą.

W tym roku odbyły się wybory w sołectwach Gminy . Na ogół przebiegały one bez wiekszych kłopotów, zdarzyło się jednak kilka konfliktów. Szczególnie w Zabielu, gdzie nawet kontrkandydatka obecnego  sołtysa zbierała podpisy mieszkańców chcąc doprowadzić do ponownych wyborów ale przepisy w tej materii okazały się nie do przezwyciężenia. Podpisy były również zbierane w Starych Kobiałkach, tyle, że  w nagłówku nie było precyzyjnych informacji pod czym mieszkańcy się tak naprawdę podpisywali. Naturalnie takie braki formalne były znaczącą przeszkodą w rozpatrzeniu prośby.

Do tarć dochodziło również w  Nowych Kobiałkach i w Jedlance. Nieporozumienia występują również na linni Radny- Sołtys.

Wykaz Sołtysów w Gminie Stoczek Łukowski:

Interesujący jest  fakt dużej liczby kobiet, ale to pewnie wypływa z przysłowia „gdzie diabeł nie może, tam babę pośle…” Ten trend wpisuje się w ogólnopolskie tendencje: